پرسش:

چرا پیامبر گرامی(ص) امت خود را از وجود فردی آگاه ساخت که داناترین فرد به علوم پیامبر(ص) بود، و چرا در اینجا فقط نام علی(ع) را بر زبان آورد؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سوال به مباحثی همچون؛ باب مدینهًْ العلم پیامبر(ص)، چرایی تاکید بر علم پیامبر(ص)، و نکات کلیدی حدیث مدینه‌ًْالعلم شامل: 1- اعلمیت امام علی(ع) 2- عصمت امام علی(ع) 3- مرجعیت علمی امام علی(ع) مطرح شد. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.

4- افضلیت امام علی(ع)

علم و دانش برای انسان، شریف‌ترین فضیلت است. کسی که در دانش بر مردم پیشی داشته باشد، در مقام افضل و اشرف و در بالاترین درجه نسبت به مردم قرار دارد. قرآن کریم معیار و ملاک درجات قرب بندگان را بر پایه علم و ایمان آنان دانسته است: یرفع الله الذین امنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات» خداوند از بین شما، آنان را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم یافته‌اند، به درجاتی بالا می‌برد.(مجادله -11) همچنین در روایات نیز بر این حقیقت تاکید فراوان شده است که امام علی(ع) می‌فرماید: «لاشرف کالعلم» هیچ شرافتی مانند علم نیست(تصیف غررالحکم و دررالکلم، ص43) بنابراین طبق حدیث شریف مدینهًْ‌العلم، امام علی(ع) واجد برترین علم یعنی علم الهی رسول خدا(ص) است و این بهترین دلیل بر فضیلت و برتری آن حضرت 

است.

5- نگاهبان دانش پیامبر(ص)

از استعاره رسول خدا(ص) در حدیث مدینهًْ‌العلم چنان برمی‌آید که علی(ع) حافظ و نگاهبان علم رسول خدا است. یعنی چنان‌که دروازه شهر یا خانه، از ورود نااهلان و دست‌درازی به آن مانع می‌شود، علی(ع) نیز علم پیامبر(ص) را از تحریف، کج‌فهمی، فراموشی و اختلاف و تفسیر غلط محافظت می‌کند و مامور به تبیین آن برای مسلمانان می‌باشد. رسول گرامی(ص) در وصف امام علی(ع) فرمود: علی باب علمی و مبین لامتی ما ارسلت به من بعدی» علی(ع) دروازه دانش من است، و پس از من آنچه را بدان فرستاده شده‌ام، برای امت من، تبیین می‌کند(بحارالانوار، ج40، ص76) همچنین آن حضرت می‌فرماید: «خازن سری بعدی علی» علی‌(ع) پس از من، نگاهبان راز من است(همان، ص186) امام علی(ع) در حدیثی به این نگاهبانی میراث علمی پیامبر(ص) تاکید کرده و می‌فرماید: «انا باب مدینهًْ العلم، و خازن علم رسول الله 

و وارثه» من دروازه شهر دانش و نگاهبان و میراث بر دانش پیامبر خدا هستم.(معانی‌الاخبار، ص58)

6- امامت امام علی(ع)

عقل گواه این حقیقت است که پس از رسول خدا(ص) باید به داناترین شخص در میان امت مراجعه کرد، و براساس حدیث «مدینهًْ العلم» این شخص جز علی(ع) کسی دیگر نیست. علاوه بر حکم عقل، شواهد فراوان قرآنی و روایی وجود دارد که ملاک پیشوایی و امامت را علم و دانش قرار داده است. از جمله ماجرای برگزیدن طالوت به رهبری بنی‌اسرائیل است. زمانی که پیامبر بنی‌اسرائیل به فرمان خداوند طالوت را به عنوان پادشاه برای آنان برگزید، فقر او را بهانه کرده و گفتند: چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته‌تریم و او ثروت زیادی ندارد؟! پیامبر(ص) در پاسخ به آنان گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است.(بقره-247) همچنین است در برگزیده شدن حضرت سلیمان(ع) به پیشوایی بنی‌اسرائیل که دانش او ملاک و معیار قرار گرفت. بنابراین با وجود روایتی مانند: «مدینهًْ العلم» جای هیچ تردیدی باقی نمی‌ماند که امام علی(ع) داناترین شخص بعد از رسول خدا است، و امامت تنها برازنده چنین شخص اعلم و افضل است.